رنگ نساجی چیست؟ معرفی و کاربرد انواع رنگ‌ها در نساجی

رنگ نساجی چیست؟ یکی از مهمترین موادی که در صنعت نساجی اهمیت زیادی بر کیفیت پارچه نهایی می‌گذارد، رنگ نساجی است. رنگ‌های نساجی شامل موادی بوده که با آن پارچه‌ها را رنگ آمیزی می‌کنند. رنگ کردن پارچه از مراحل اولیه تولید پارچه نیز قابل اجرا بوده و بسیاری از کارخانه‌ها الیاف اولیه را رنگ کرده و سپس آن‌ها را به پارچه تبدیل می‌کنند.

افراد زیادی در هنگام خرید پارچه در پارچه فروشی به نوع رنگرزی آن نیز توجه می‌کنند؛ زیرا رنگ‌آمیزی باکیفیت تأثیر زیادی بر دوام لباس و زیبایی آن دارد. رنگ‌های بی کیفیت پس از چند بار شستشو یا قرار گرفتن در برابر نور رنگ خود را از دست داده و ظاهر نامناسبی می‌گیرند. رنگ آمیزی پارچه‌ها باید با توجه به تناسب نوع پارچه با رنگ صورت گیرد تا کیفیت آن بالاتر رفته و ثبات رنگ بیشتری در برابر شستشو و نور از خود نشان دهند.

در سال‌های گذشته کارخانه‌ها، رنگ نساجی خود را از سایر کشورها تهیه می‌کردند؛ ولی در حال حاضر کارخانه‌های مختلفی رنگ‌های با کیفیت تولید کرده و برای مشتریان در کشورهای همسایه نیز صادر می‌کنند. در این مقاله انواع رنگ پارچه در صنعت نساجی را نام برده و کاربرد آن‌ها را برای رنگ آمیزی انواع پارچه را بیان می‌کنیم.

انواع رنگ پارچه در صنعت نساجی کدامند؟

تا حدودی متوجه شدیم رنگ نساجی چیست؟ در صنعت نساجی رنگ‌ها نقش مهم و کاربردی را در بازارپسندی کار دارند و ما می‌توانیم انواع رنگ لباس را به دو دسته کلی زیر تقسیم کنیم که هر کدام شامل مواردی خواهند شد:

1. رنگ‌های طبیعی

رنگ نساجی طبیعی از گیاهان، مواد معدنی، میوه ها، حشرات و حیوانات به‌دست می‌آیند و دوستدار محیط زیست معرفی می‌شوند. برای تثبیت رنگ بر روی الیاف از ماده‌ای به نام “موردن” استفاده می‌شود که در بیشتر موارد بی خطرند. رنگ‌های طبیعی پس از رنگ آمیزی در ابتدا الیاف را کدر نشان داده؛ ولی بعد از مدتی جلوه آن بر روی پارچه نمایان می‌شود.

این رنگ ها به دلیل طبیعی بودن، محیط زیست را آلوده نکرده و قابل تجزیه هستند. رنگ‌های طبیعی حساسیت زا نبوده و ضد میکروب هستند و به همین دلیل بسیاری از لباس‌های بچه گانه از پارچه‌های رنگ شده با رنگ‌های طبیعی تهیه می‌شوند. هزینه تولید رنگ‌های طبیعی از رنگ‌های مصنوعی بیشتر بوده و تولید آن نیز کمی دشوارتر است.

تولید رنگ‌های طبیعی به مکان، فصل و در دسترس بودن مواد اولیه طبیعی بستگی داشته؛ ولی رنگ‌های مصنوعی به راحتی و در هر زمان در آزمایشگاه‌ها قابل تولید هستند. به همین دلیل بسیاری از تولیدکنندگان به دلیل راحتی و ارزان تر بودن هزینه تولید، به سراغ رنگ‌های مصنوعی می‌روند.

2. رنگ‌های مصنوعی

متوجه شدیم که رنگ نساجی چیست و به معرفی رنگ طبیعی پرداختیم. برای تولید رنگ نساجی مصنوعی از مواد شیمیایی و انواع فلزات استفاده می‌شود و همان طور که اسمش پیداست ساخته دست انسان بوده و از مواد طبیعی استخراج نمی‌شوند. این رنگ‌ها از اواسط قرن 19 میلادی وارد صنعت نساجی شده و تا قبل از آن، از رنگ‌های طبیعی برای تولید پارچه استفاده می‌شد.

رنگ‌های مصنوعی در ابتدا براق بوده و دارای جلوه زیادی هستند؛ ولی بعد از چند بار شستشو کدر می‌شوند. اگر ناخالصی‌های موجود در رنگ‌های مصنوعی زیاد بوده و رنگ مرغوب نباشد، این امر بیشتر اتفاق خواهد افتاد. علاوه بر آلرژیک بودن برخی رنگ‌های مصنوعی، این رنگ‌ها می‌توانند منجر به تولید زباله‌های سمی شده و محیط زیست را به خطر بیندازند.

ماده اولیه رنگ‌های مصنوعی نفت بوده که قیمت رنگ به آن بستگی داشته و گاهی هزینه تولید آن را بالا می‌برد. این رنگ‌ها به دلیل داشتن مواد شیمیایی برای حمل و نقل خطرناک بوده و به همین دلیل نیز حمل آن‌ها کمی هزینه بر است.

مطالعه بیشتر: پارچه چگونه تولید میشود

کاربرد و انواع رنگ پارچه در صنعت نساجی

کاربرد انواع رنگ لباس نساجی فقط برای زیباسازی نخواهد بود و نقش اصلی آن در دوام و مقاومت نهایی محصول است. هر رنگی با توجه به خصوصیاتی که دارد و روش عملکرد آن برای الیاف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. رنگ‌های اسیدی، پیگمنت، مستقیم و موارد دیگر هر کدام کارایی مختلفی در رنگ کردن انواع پارچه ها دارند.

1) رنگ‌های مستقیم

“رنگ‌های مستقیم” برای رنگ کردن الیاف پنبه‌ای استفاده شده که مات بوده و ثبات رنگ آن در برابر شستشو و نور، معمولی است. این نوع رنگ‌ها برای رنگ آمیزی الیاف پشمی مناسب نبوده و رنگ آمیزی پارچه با “رنگ‌های مستقیم” ارزان تر از بسیاری از دیگر رنگ‎‌ها است.

به طور کلی می توان الیاف سلولزی مانند پنبه را با “رنگ‌های مستقیم” رنگ کرد؛ ولی گاهی برای رنگ آمیزی رنگ های پروتئینی نیز استفاده می‌شوند. مقاومت پارچه‌های رنگ شده با “رنگ مستقیم”، در برابر رطوبت ضعیف بوده و برای ارتقای کیفیت رنگ باید آن را عمل آوری کنند.

2) رنگ های گوگردی

رنگ نساجی چیست و پرکاربردترین کدام است؟ یکی از پرکاربردترین رنگ نساجی که قیمت ارزانی داشته و برای انواع پارچه قابل استفاده است، رنگ‌های گوگردی هستند. پارچه‌هایی با الیاف سلولزی مانند نخی با این نوع رنگ، رنگ آمیزی می‌شوند. این رنگ ها براق نبوده و ثبات متوسطی در برابر شستشو و نور دارند.

از این رنگ‌ها بیشتر برای تولید سایه‌های تیره و مات در پارچه‌های پنبه‌ای استفاده می‌شود و در محیط‌های قلیایی رنگ آمیزی صورت می‌گیرد.

3) رنگ‌های اسیدی

از انواع رنگ پارچه رنگ اسیدی بوده که این نوع رنگ‌ها به سه دسته رنگینه‌های یکنواخت کننده، میلینگ و سوپرمیلینگ تقسیم می‌شوند. رنگ‌های اسیدی یکی از بهترین گزینه‌ها برای رنگ کردن الیاف پشمی بوده؛ ولی برای رنگ کردن الیاف ابریشمی، پلی آمید و اکریلیک نیز کاربرد دارند.

رنگرزی با رنگ‌های اسیدی معمولاً در حمام‌های رنگرزی اسیدی صورت گرفته و گاهی نیز در محیط‌های خنثی و قلیایی به کار گرفته می‌شوند. این رنگ‌ها در برابر شستشو ثبات کمی داشته؛ ولی در برابر نور مقاومت بالایی دارند.

برای خرید انواع رنگ نساجی از روچی مارت، کلیک کنید.

4) رنگ‌های دندانه‌ای

رنگ‌های دندانه‌ای برای رنگ کردن الیاف پشمی، الیاف پروتئینی، نایلونی و پلی آمید کاربرد داشته و نسبت به رنگ‌های اسیدی مقاومت بالاتری در برابر رطوبت دارند. با رنگ‌های دندانه‌ای می‌توان سایه‌های تیره را تولید کرد که ثبات رنگ مناسبی را نیز دارند.

5) رنگ‌های راکتیو

برای رنگ کردن الیاف سلولزی مانند پنبه از این نوع رنگ استفاده شده که یکی از بهترین رنگ لباس نساجی برای شستشو هستند؛ به این معنی که پارچه‌هایی که با رنگ های راکتیو رنگ آمیزی می شوند را به راحتی می توان با پارچه‌های دیگر شست و از رنگ پس ندادن آن مطمئن بود.

این رنگ‌ها بر خلاف رنگ‌های خمی در برابر کلر مقاوم نیستند. این نوع رنگ‌های راکتیو در سه نوع مایع، خمیری و پودری موجود هستند.

6) رنگ‌های دیسپرس

برای رنگ کردن الیاف پلی استر، نایلون، اکریلیک و ژرژت می توان از رنگ‌های دیسپرس استفاده کرد که از انواع پودر رنگ لباس هستند. این رنگ‌ها به میزان کمی در آب حل شده و به صورت مایع و پودری موجودند. می‌توان گفت یکی از بهترین گزینه‌ها برای رنگ آمیزی الیاف پلی استر رنگ‌های دیسپرس هستند.

7) رنگ‌های کاتیونیک

یکی دیگر از انواع رنگ پارچه و قدیمی‌ترین رنگ لباس نساجی مصنوعی، کاتیونیک بوده که ثبات مناسبی در برابر نور و شستشو دارند. از این رنگ ها برای رنگ آمیزی الیاف ابریشمی، پشمی، پنبه و اکریلیک استفاده می‌شود.

8) رنگ‌های خمی

برای رنگ آمیزی الیاف طبیعی مانند پنبه، کنف و کتان از رنگ2‌ های خمی استفاده شده که ثبات رنگ بالایی را به پارچه می‌دهند. این رنگ نساجی در برابر برخی مواد شیمیایی مانند کلر مقاوم هستند. بیشترین کاربرد رنگ‌های خمی در رنگ آمیزی الیاف پنبه بوده و گاهی اوقات نیز الیاف ابریشمی و پشمی را با آن رنگ می‌کنند.

مواد این رنگ ها به دلیل طبیعی بودن در آب حل نشده و با فرایند قلیایی رنگ آمیزی پارچه صورت می‌گیرد. از انواع پودر رنگ لباس رنگ‌های خمی است که نوع خمیری آن هم موجود بوده؛ ولی گران تر از سایر رنگ ها هستند.

9) رنگ‌های آزوئیک

این رنگ‌ها مانند سایر رنگ‌های نساجی آماده استفاده نبوده و نیاز به ترکیباتی برای قابل استفاده شدن دارند. رنگ های آزوئیک برای رنگ کردن پارچه‌ها در طیف رنگی زرد تا قرمز بسیار مناسب بوده و ثبات رنگی مناسبی در برابر شستشو و رطوبت دارند. رنگ‌های آزوئیک ارزان بوده و برای رنگ کردن الیاف پنبه، نایلون و پلی استر بسیار کاربردی هستند.

اهمیت رنگ شناسی در صنعت نساجی

در انتهای مقاله رنگ نساجی چیست و کاربردهای آن، باید بگوییم که یکی از مهمترین مراحل تولید پارچه در صنعت نساجی رنگرزی بوده که رنگ‌های مختلفی برای این کار موجود هستند. رنگ نساجی شامل رنگ‌های طبیعی و مصنوعی هستند که رنگ‌های طبیعی بیشتر برای رنگ کردن الیاف طبیعی و رنگ‌های مصنوعی برای الیاف مصنوعی کاربرد دارند.

کیفیت رنگ‌های به کار رفته برای رنگ آمیزی پارچه، بر کیفیت پارچه نهایی تاثیر مستقیم داشته و هر رنگی مقاومت متفاوتی را در برابر شستشو، نور و سایر عوامل خارجی دارد. از میان رنگ‌های نساجی نام برده شده در مقاله، رنگ‌های خمی و راکتیو بر روی الیاف سلولزی مانند پنبه نسبت به سایر رنگ‌ها ثبات رنگ خوبی را نشان داده که رنگ‌های خمی کمی گران و رنگ‌های راکتیو ارزان هستند.

برای الیاف مصنوعی مانند پلی استر، رنگ‌های دیسپرس بسیار مناسب بوده و رنگ‌های گوگردی نیز برای رنگ کردن طیف وسیعی از پارچه‌ها کاربرد دارند. رنگ آمیزی پارچه در بازاریابی و جذب مشتری اهمیت بسیار زیادی داشته و استفاده از رنگ‌های با کیفیت، محصول نهایی را با ارزش تر و جذاب تر نشان می دهد.

رنگ شناسی در طراحی لباس نه تنها بر روی زیبایی ظاهری تاثیر دارد؛ بلکه در انتخاب لباس توسط فرد هم موثر خواهد بود. برای اینکه بتوانیم لباس‌های خود را برای مدت طولانی‌تری استفاده کنیم و از ایجاد حساسیت‌های پوستی برخی رنگ‌ها بر بدن جلوگیری کنیم، بهتر است پارچه‌هایی که دارای رنگ رزی مستحکم و ثابت هستند را برای خرید انتخاب کنیم.

سوالات متداول

تفاوت رنگ طبیعی و مصنوعی در صنعت نساجی چیست؟

رنگ طبیعی از منابع حیوانی یا گیاهی تامین می‌شود و با محیط زیست سازگارند و رنگ مصنوعی از رنگ‌های شیمیایی تولید می‌گردد.

نوع رنگرزی بر قیمت نهایی پارچه تاثیری دارد؟

بله، در صورتی که رنگرزی با کیفیت و ثبات بالا صورت گیرد هزینه بر خواهد بود و قیمت نهایی محصول را افزایش می‌دهد.

ثبات رنگ در پارچه اهمیت دارد؟

ثبات رنگ مورد مهمی در رنگرزی بوده و باعث افزایش دوام لباس، کاهش بروز حساسیت پوستی و عدم تغییر رنگ در اثر شستشو خواهد شد.