آبرفت پارچه چیست؟ چرا برخی از لباس ها آب میروند؟
تهیه پارچه بدون آبرفت از نیازهای علاقه‌مندان به پارچه بوده و خیاطان دوست دارند تا بهترین پارچهها را داشته باشند. ما انواع مختلف و متنوعی از پارچهها را داریم که ممکن است باتوجهبه نوع نخ به‌کاررفته در آن در شرایط مختلف به آبرفت پارچه دچار شوند و تغییر اندازه بدهند.
آبرفت پارچه چیست؟
در تولیدات پارچه به‌خصوص انواع پارچه تریکو و کشباف، نوع نخ و وجود منفذها در پارچه باعث ایجاد یک حالت ارتجاعی می‌شوند که پس از شستشو با دمای مناسب پارچه تغییر سایز داده و کوچک‌تر میگردد. به این کاهش سایز آبرفت پارچه گفته می‌شود که معمولاً کاهش عرض، بیش از طول پارچه خواهد شد.
میزان زیادی از آبرفت لباس و پارچه، در مرحله تکمیل و کامپکت گرفته شده و تقریباً پارچه در اندازه واقعی تثبیت میگردد. در این عملیات حلقه‌های بافت در هم چفت‌تر می‌شوند.
دلایل آبرفت پارچه چیست؟
آبرفت پارچه به میزان تغییر اندازه آن پس از شست‌وشو گفته می‌شود که البته این مسئله در پوشاک و لباس‌های دوخته شده نیز رخ می‌دهد. آبرفت در صنعت نساجی و پوشاک و در خرید پارچه ارزان یک موضوع بسیار پر اهمیت و قابل‌بررسی است. در ادامه به دلایل آبرفت می‌پردازیم:
آبرفت ناشی از استراحت پارچه
نخ‌ها به‌ویژه نخ‌های تار، در هنگام بافت پارچه توسط ماشین‌های بافندگی، شدیداً در معرض کشیدگی قرار می‌گیرند. هنگامی که پارچه بافته شده از روی ماشین بافندگی برداشته می‌شود، چون پارچه آزاد می‌شود و دیگر تحت کشیدگی ماشین نیست، تمایل دارد ازدیاد طول‌های ایجاد شده در خود را جبران کند.
به همین جهت پارچه در جهت طول و عرض و بیشتر در جهت طول جمع می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، پارچههایی که از روی ماشین بافندگی برداشته می‌شود دارای ابعادی ناپایدار است. بخشی از این ناپایداری، پس از خارج‌کردن پارچه از ماشین بافندگی، بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود.
چنانچه پارچه کاملاً خیس و شسته شده و سپس روی یک سطح صاف پهن گردد و خشک شود، پایداریِ ابعادی بیشتری در آن به وجود می‌آید؛ بنابراین، دلیل کاهش ابعاد پارچه، پس از تولید، قرارگرفتن پارچه در حالت آزاد، یا اصطلاحاً در حالت استراحت است.
آبرفت ناشی از جذب رطوبت در پارچه
این جمع‌شدگی در اثر شستشو و در مورد پارچههای جاذب رطوبت، به‌خصوص پارچههای پنبهای، روی می‌دهد و علت آن متورم‌شدن الیاف در اثر جذب رطوبت است. در اثر تورم الیاف، قطر الیاف و در نتیجه قطر نخ‌ها در پارچه افزایش می‌یابد و در نتیجه نخ‌ها در پارچه به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند.
به همین جهت ابعاد پارچه کاهش می‌یابد و این کاهش ابعاد (آب‌رفتگی) در جهت طول پارچه بیشتر از جهت عرض پارچه است. میزان آب‌رفتگی پارچه به میزان جذب رطوبت الیاف و میزان تورم الیاف بستگی دارد. هرچه جذب رطوبت و تورم الیاف بیشتر باشد، آب‌رفتگی پارچه نیز بیشتر خواهد بود.
تراکم پارچه چه تأثیری بر میزان آب‌رفتگی پارچه دارد؟
تراکم پارچه نیز بر میزان آب‌رفتگی پارچه تأثیر می‌گذارد. در پارچههای تاری پودی با تراکم بافت کم، به دلیل فضای بیشتر میان نخ‌ها، میزان تورم الیاف و نخ‌ها بیشتر از پارچههای با تراکم بافت زیاد است؛ لذا میزان آب‌رفتگی پارچههایی با تراکم بافت کم، بیشتر از پارچههای با تراکم بافت زیاد است.
همان‌گونه که ذکر شد، شدت این نوع جمع‌شدگی در پارچههای پنبهای از سایر پارچهها بیشتر است. برای جلوگیری از آبرفت پارچه پنبهای، قبل از دوخت آنها را شستشو میدهند و آب‌رفتگی اولیه را در آنها ایجاد می‌کنند تا در شستشوهای بعدی دچار آب‌رفتگی نشوند.
جمع‌شدگی ناشی از نمدی‌شدن پارچه
این جمع‌شدگی در پارچههای پشمی به وجود می‌آید و دلیل آن، وجود فلس در سطح الیاف پشم است. در اثر رطوبت، حرارت و فشار، فلس‌ها از سطح لیف پشم بلند می‌شوند. در این حالت اگر پشم در معرض مالش یا فشار قرار گیرد این فلس‌ها در هم میروند و گره می‌خورند و پشم حالت نمدی پیدا می‌کند.
آبرفت و جمع‌شدگی ناشی از حرارت
این جمع‌شدگی، در پارچههای تهیه شده از الیاف مصنوعی و در دمای بالاتر از ۲۱ درجه سانتی‌گراد به وجود می‌آید. با انجام عملیات تثبیت حرارتی بر روی نخ‌ها و پارچههای تهیه شده از الیاف مصنوعی می‌توان از ایجاد این نوع جمع‌شدگی جلوگیری کرد.
در صورت تثبیت‌نشدن حرارت و استفاده از اتوی داغ یا بخار شدید (اتوی‌بخار) در مراحل مختلف تولید پوشاک، احتمال جمع‌شدگی پارچه وجود خواهد داشت.
اندازه‌گیری آبرفت و جمع‌شدگی پارچه
به‌منظور اندازه‌گیری میزان جمع‌شدگی پارچه، نمونه مربع‌شکل از پارچه را به‌اندازه ۳۰ سانتیمتر می‌برند و در هر سمت پارچه، علامت‌هایی به فاصله ۲۵ سانتیمتر از یکدیگر و فاصله ۵/ ۲ سانتیمتر از لبه پارچه قرار میدهند. پس از شستشوی نمونه پارچه، فواصل بین علامت‌های روی پارچه اندازه‌گیری می‌شود.
با دردست‌داشتن فاصله اولیه بین علامت‌ها و همچنین فاصله ثانویه پس از شستشوی پارچه میزان آب‌رفتگی پارچه در جهت طول و عرض به دست می‌آید.
دلایل آبرفت لباس چیست؟
در لباسها نیز همانند انواع پارچه ها آبرفت وجود دارد و معمولاً بافت‌های زمستانی که به‌صورت تکه‌ای بافت می‌شوند یا لباس‌هایی که با پارچه خام دوخته شده و سپس به رنگرزی میروند، به دلیل اینکه پارچه‌هایشان مرحله تکمیل را طی نکرده و آبرفت گرفته نشده‌اند، دارای ثبات نسبی نیز نمی‌باشند.
به طور معمول در این مواقع یک نمونه کامل دوخته می‌شود و مرحله شستشو و تکمیل را گذرانده و سپس طبق تغییراتی که در طول و عرض لباس ایجاد میگردد، اندازه الگو و برش تعیین میگردد. در برخی از بافت‌های زمستانی، به‌جای شستشو، عملیات پرس انجام می‌شود و در برخی نیز به دلیل داشتن ثبات ذاتی نخ، هیچ عملیاتی صورت نمی‌گیرد.
آبرفت پارچه باتوجهبه جنس پارچه و الیاف آن
به‌صورت معمول آبرفت پارچههای پنبهای بیشتر از الیاف مصنوعی یا پلی‌استر است. این موضوع در لباسها کاملاً قابل رویت بوده و زمانی که لباس پنبهای شسته می‌شود، تغییر اندازه بیشتری نسبت به لباس‌های پلی‌استری یا پلی‌استر پنبه دارند. این یکی از معایب پارچههای تریکو و کشباف پنبهای نیز محسوب میگردد که روش‌های متعددی برای رفع این ایراد وجود دارد. به‌عنوان‌مثال استفاده از نخ‌های مرسریزه یا نخ‌های کامپکت، دو مورد از این روش‌ها هستند.
میزان آبرفت پارچه نخی
پارچههای نخی و همچنین الیاف طبیعی مانند پارچههای پنبهای، ویسکوز، پشمی، لینن و ابریشمی به دلیل اینکه در مقابل دما و رطوبت حساسیت بیشتری نسبت به بقیه الیاف دارند دارای واکنش بیشتری هم هستند. درصورتی‌که در زمان تولید فرایند آبرفت درست صورت نگرفته باشد میزان آبرفت پارچه نخی ۶ تا ۸ درصد خواهد بود.
چگونه آبرفت پارچه را بگیریم؟
معمولاً برای بالابردن سطح کیفی لباس و پارچه، تولیدکنندگان سعی می‌کنند به روش‌های مختلف و طرز شستن انواع پارچه، آبرفت آنها را تا حد زیادی بگیرند. این روش‌ها می‌توانند در مراحل تولید نخ، پارچه یا لباس باشند. در زیر به مواردی از این اقدامات اشاره می‌کنیم:
- کامپکت پارچه: عملیاتی همراه با بخار، دمای بالا و پرس طاقه
- پارچه شستشوی تکه‌ای: یک پرسه عادی شستن لباس‌های دوخته شده در ماشین لباسشویی صنعتی
- مرسریزه کردن نخ: عملیاتی که با کشیده‌شدن نخ و افزودن سود کاستیک همراه است.
- آنزیم شور: افزودن آنزیم های مختلف به‌خصوص تثبیت‌کننده‌ها به پارچه و لباس
- پرس: این روش معمولاً برای تکه‌های بافت زمستانی است.
- ترکیب مواد مصنوعی: معمولاً با اضافه نمودن یک نخ فیلامنت یا لاکرا، پارچه را تثبیت می‌کنند.
بررسی دلایل آبرفت و جلوگیری از آبرفت پارچه
در این مقاله اشاره کردیم که آبرفت پارچهها و جمع‌شدگی لباس به عوامل مختلفی بستگی دارد و با کمک راه‌حل‌های مختلف می‌توان پارچه را به‌اندازه‌ای تثبیت کرد و از آبرفت بیش از حد آن جلوگیری کنید. به طور حتم هیچ فردی دوست ندارد که سایز لباس یا پارچه‌ای را که دوست دارد کوچک ببیند و نیاز است تا با شناخت پارچهها و روش‌های جلوگیری از آبرفت پارچه جلوی آبرفت لباس و پارچه خود را بگیرید.
سؤالات متداول
آیا پارچه تریکو آبرفت دارد؟
بله، پارچه تریکو نیز دارای آبرفت است.
چه پارچه هایی آبرفت دارند؟
برخی از پارچههایی که دارای آبرفت هستند شامل پارچه نخی پنبهای، پشمی و ریون است.
چگونه آبرفت پارچه را بگیریم؟
برای اینکه بدانیم چگونه آبرفت پارچه را بگیریم باید بدانیم کدام پارچهها بیشتر مستعد آبرفت هستند و به جنس آن توجه کنیم.
به چه دلیل پارچهها و لباسها آبرفت دارند؟
عوامل مختلفی باعث آبرفت لباس یا پارچه میگردد که باتوجهبه روش استفاده و نگهداری هر لباس متفاوت خواهد بود.
میزان آبرفت در پارچههای مختلف چگونه است؟
پارچههای تولیدی از الیاف طبیعی به نسبت پارچههای الیاف مصنوعی دارای آسیبپذیری بیشتری هستند.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
12 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام
مطالبو خوندم مفید بود و لطف کنید راهنمایی کنید ک مقدار زمان لازم است تا پارچه نخی را درون آب ولرم بخیسانم تا ابرفتگی انجام شود بعد برش بزنم .پارچه نخی واس مانتو گرفتم تو خونه خودم میخام برش بزنم اما قبلش میخام ابرفتشو در بیارم بعد برش بزنم مثلاً ۲ساعت کافیه ؟ممنون میشم کمکم کنید
برای دوخت خانگی، اتو کردن کافیه
سلام ممنون از توضیحات خوبتون، من یکپا چه زخیم زمستانی دارم که خیلی لطیف هست نمیدونم اسمش چیه شاید موهر و دولا پارچه به هم بافت شده نمیدونم ابرفت داره یانه میشه لطفا راهنماییم کنین؟
سلام دوست عزیز. با توجه به متفاوت بودن جنس پارچه ها، از جایی که پارچه رو تهیه کردین میتونین بپرسین.
پارچه مراکشی هم آب رفت داره؟
باید توی اب بگذاریم؟
تمامی پارچه ها با توجه به نوع تکمیلی که روی آن ها انجام شده است مستعد آبرفت هستند به نسبت کیفیت تکمیل آبرفت پارچه تعیین میگردد. پاارچه مراکشی به طور معمول نیاز به شستن ندارد.
پارچه ی کتان هم ابرفت دارد؟
پارچه های کتان به دو صورت طاقه پیچی می شوند. بعضی از تولید کننده ها زمان طاقه پیچی به پارچه بخار میدهند که این موضوع باعث جمع شدن پارچه می شود و درنتیجه زمانی که مشتری پارچه را خریداری می کند دیگر پارچه آبرفت ندارد، که البته این پارچه ها کمی هم گرانتر هستند. اما در نوع دوم که پارچه بدون بخار دادن طاقه پیچی می شود پارچه دارای آبرفت می شود.
سلام اگه پارچه نخی شما سه نخ باشد یا پارچه نخی شما خارجی باشد بین پنج تا هفت درصد آب رفت دارد پارچه رو قشنگ تا کنید و دو ساعت داخل یه لگن بگذارید و پارچه رو کاملا خیس کنید بعد از دوساعت پارچه رو همان طور که خیس هست یه جا بزارید تا آب آن تخلیه شود بعد روی بند پهن کنید تا خشک شود این واسه پارچه خارجی هست واگه ایرانی بود همین کار رو انجام بدید بااین فرق که ده درصد آب رفت دارد
سلام جهت تثبیت کردن پارچه بعد از شست وشو چه انزیمی باید استفاده گردد ؟
سلام ممنونم از مطالب مفید ببخشید مانتوی عبا خریدم بهم گفتن اتو رفت داره اگه بدم خشکشویی و یکبار اتو بشه خوبه یا هر سری که بخام اتو کنم مانتو کوتاه میشه؟
و اینکه سایز کارم بلند تره نمیدونم نیاز هست بعد اتو کوتاه کنم یا ن آخه میترسم کوتاه کنم بعد هر سری که اتو کنم یا بشورم کوتاه تر بشه
ممنون میشم پاسخ بدید 🙏🏻
عالللي بود ممنون