تنبور دوزی چیست؟ راهنمای کامل وسایل، تکنیک‌ها و کاربردهای آن

با هنر تنبوردوزی تا چه حد آشنا هستید؟ از گذشته تا به امروز، هنرمندان از روش‌های مختلفی برای تزئین پارچه استفاده می‌کردند. جواهر دوزی، سوزن دوزی، خامه دوزی، رودوزی و مروارید دوزی و انواع دوخت‌های ظریف روی پارچه، مهم‌ترین روش‌هایی هستند که هنرمندان از دیرباز به کار می‌برند. در این میان یکی از هنرهای جذاب و جالب که تاریخچه طولانی در کشورهای مختلف جهان دارد، هنر تنبور دوزی است. شاید اطلاعات زیادی درباره این هنر نداشته باشید یا اینکه آن را با سایر هنرهای دوختی روی پارچه اشتباه بگیرید. اما جالب است بدانید که این هنر به دلیل تنوع بسیار گسترده خود، کاربردهای زیادی دارد و فقط برای تزئین پارچه و لباس‌های مجلسی به کار نمی‌رود. در ادامه درباره این هنر، تکنیک‌ها و کاربردهای آن اطلاعاتی در اختیار شما قرار می‌دهم.

تاریخچه هنر تنبور دوزی

به صورت کلی نمی‌توان با یقین گفت که منش تنبور دوزی به کدام منطقه از جهان مربوط می‌شود، اما برخی یافته‌ها نشان می‌دهد که هندوستان در زمینه انواع هنرهای گلدوزی معروف بوده است. البته در مصر دوران باستان هم بافته‌هایی وجود دارد که در مقبره توت عنخ آمون، پولک‌های فلزی دیده شده که روی لباس‌های باستانی دوخته شده است. لباس‌هایی زیبا که در مقبره فرعون قرار داشتند تا پس از مرگ آن‌ها را بر تن کند!
به هر صورت، این هنر در قرن 17 و 18 میلادی در کشورهای اروپایی، فرانسه و بریتانیا با استقبال زیادی روبرو شد و زنان در این کشورها، این هنر را به عنوان هنری شیک و لوکس انجام می‌دادند. زنان انگلیسی و فرانسوی این هنر را هنری قلمداد می‌کردند که بهترین انتخاب برای دورهمی‌های عصرانه و معاشرت‌های اجتماعی بود، تا در کنار صحبت کردن با سایرین بتوانند دست به کار هنری جذاب باشند. علاوه بر آن ویژگی جالب هنر تنبور دوزی این است که در حین کار نیازی به تمرکز بسیار زیاد و دقیق ندارد و همین مسئله نیز باعث رواج بیشتر آن در بین زنان انگلیسی و فرانسوی شد.
در عین حال هنر منجوق دوزی و گلدوزی نیز با روش‌های متفاوت خود از قرن 18 تا به امروز در کشورهای چین، انگلستان، ایران و فرانسه ادامه یافته است. اما با یقین می‌توان گفت که این هنر ریشه‌ای کاملا آسیایی دارد و اگر امروزه در کشورهای اروپایی با استقبال همراه شده، به دلیل انتقال آن در قرن 18 به این کشورها است.
به‌مرور به دلیل علاقه زیادی که مردم انگلستان و فرانسه به هنر تنبور دوزی پیدا کردند، در قرن 19 همزمان با رشد و تحول در رشد صنعتی، ماشین‌هایی برای تنبور دوزی اختراع کردند. ماشین‌هایی که دستگاه کورنلی نام داشتند و دوخت و دوز انواع گلدوزی‌ها مانند تنبور دوزی را با سرعت پیش ببرد و نیاز به وقت زیادی نداشته باشد.

هنر تنبور دوزی چیست؟

یکی از هنرهای فاخر و لوکس که تاریخچه‌ای طولانی دارد و هنوز هم رونق خود را از دست نداده، هنر تنبور دوزی است. اگرچه این هنر بیشتر برای تزئین روی لباس‌های مجلسی به کار می‌رود، اما در تزئین اکسسوری‌های پارچه‌ای مانند رومیزی، کوسن و مواردی مانند این‌ها نیز استفاده می‌شود. در عین حال هنرمندان در گذشته به صورت سنتی و دستی تنبور دوزی را انجام می‌دادند، اما به دلیل زیبایی فراگیر این هنر، امروزه صنعت و تکنولوژی هم وارد میدان شده است.
بنابراین برای سرعت دادن به کار تنبور دوزی، از دستگاه‌های صنعتی برای این کار استفاده می‌شود. علاوه بر آن اگر شما قصد دارید دست به کار شوید و هنر خودتان را روی مانتو مجلسی یا لباس شب خودتان به نمایش بگذارید، باید روش‌های سنتی و دستی را به کار ببرید. اما مزون‌ها و تولیدی‌های بزرگ نمی‌توانند افراد زیادی را برای دوخت تنبور روی لباس و اکسسوری‌ها استخدام کنند. به همین دلیل استفاده از روش‌های صنعتی گزینه بهتری است تا کار سرعت بگیرد.
هنر تنبور دوزی با استفاده از یک سوزن مخصوص به نام سوزن تنبور انجام می‌شود. البته سوزن تنبور برای سایر هنرهای تزئینی مانند جواهر دوزی، گل‌دوزی و سوزن دوزی هم کاربرد دارد. در عین حال جالب است بدانید که انجام هنر تنبور دوزی روی یک لباس، ارزش آن را تا چندین برابر افزایش می‌دهد و به همین دلیل برای لباس‌های سفارشی بیشتر کاربرد دارد.

ابزار کار تنبور دوزی

همان‌طور که بیان شد مهم‌ترین ابزار برای این کار سوزن تنبور دوزی است. اما در کنار سوزن باید سایر ابزارها را در اختیار داشته باشید تا این هنر را با خلاقیت خود ترکیب کرده و به نمایش بگذارید. هنرمندان برای انجام این هنر، ابتدا نیاز به یک کارگاه برای تثبیت پارچه دارند تا هنگام سوزن دوزی، پارچه جابجا نشود. کارگاه نیز امروزه در شکل‌های مختلف مانند مربع، مستطیل و دایره در بازار موجود است تا با توجه به سلیقه خودتان، گزینه بهتر را برای کار انتخاب کنید.
علاوه بر آن پارچه‌ای که برای تنبور دوزی به کار می‌رود، دو نوع متفاوت است. شما می‌توانید از پارچه مخمل استفاده کنید یا اینکه تورهای مخصوصی با بافت ریز به کار ببرید. مسلماً کاربرد هرکدام از این پارچه‌ها، طرح و شکلی متفاوت به هنر دست شما می‌دهد. در کنار این موارد، باید ملیله، منجوق، مرواریدهای ریز و درشت و … به کار ببرید و بر اساس یک طرح مشخص آن‌ها را روی پارچه تثبیت کنید.

مطلب تکمیل کننده:

در میان تمام ابزارهای کار، سوزن تنبور با شکل خاص و منحصر به فرد خود، اهمیت بیشتری دارد، زیرا امکان دوخت و تثبیت ملیله و منجوق را روی پارچه امکان‌پذیر می‌کند. این سوزن در قسمت ابتدایی دارای شکلی شبیه به یک قلاب بسیار ریز است. نوک خمیده و بسیار نازک این سوزن کمک می‌کند که مهره‌ها، پولک، مرواریدها و سایر ابزار تزئینی را بتوانید به خوبی روی پارچه تثبیت کنید.

برای خرید انواع لوازم خرازی از فروشگاه روچی، کلیک کنید!

کاربرد هنر تنبور دوزی

مهم‌ترین کاربرد این هنر در تزئین لباسی‌های مجلسی است. البته این در صورتی است که دقت، ظرافت و تمام فاکتورهای خلاقیت را به کار برده باشید. ممکن است شما بعد از آماده و دوختن یک لباس بخواهید روی آن را با مروارید، پولک و منجوق‌های رنگی تزئین کنید. در این صورت باید با تمام دقت پیش بروید تا زحمات شما در دوخت لباس هم از بین نرود. اما روش دیگر این است که ابتدا قسمتی از پارچه را تنبور دوزی کنید و بعد از آن در دوخت لباس استفاده کنید.
البته امروزه از روش‌های صنعتی و سریع برای تنبور دوزی استفاده می‌شود و به همین دلیل ابتدا در پنل های جداگانه، طرح‌های زیبایی با تنبور تولید می‌شود و به فروش می‌رسد. حالا می‌توانید از بین طرح‌های تولیدشده، گزینه دلخواه را انتخاب کنید و روی لباس به کار ببرید.
پنل‌های تنبور دوزی شده برای تزئین کوسن، حاشیه دامن، گردنی بلوز، تزئین شومیز، لبه آستین، رومیزی، دوخت در بالاتنه و مواردی مانند این‌ها کاربرد دارد. علاوه بر آن، دلیلی ندارد که تنبور دوزی با طرح‌های کاملا سنتی و مجلل انجام شود. امروزه با روش‌های صنعتی و سریع، پولک‌دوزی هایی با روش تنبور دوزی انجام می‌شود که طرح‌های فانتزی دارند و روی لباس‌هایی با طرح فانتزی کاربرد دارند.

تکنیک تنبور دوزی

با کمک سوزن تنبور دوزی می‌توانید چند کار متفاوت مانند پولک دوزی، سوزن دوزی یا جواهر دوزی را انجام دهید. به‌طور مثال برای سوزن دوزی در این هنر باید نخ را با کمک قلاب سوزن بگیرید و از زیر تور تنبور دوزی بیرون بیاورید. بعد نخ را در فاصله کوتاهی در کنار نخ قبلی وارد کنید. ادامه دادن این روش باعث می‌شود که بافتی زنجیره شکل روی پارچه یا تور تنبور ایجاد شود.
در صورتی که می‌خواهید با تنبور دوزی، روی پارچه یا تور را جواهر دوزی انجام دهید، باید مهره‌ها، مرواریدها، منجوق و پولک‌ها را کنار دست خود قرار دهید. بعد بر اساس طرحی که در نظر دارید، سوزن را از مهره یا منجوق عبور دهید و در زیر توری نخ را دور سوزن بچرخانید و نخ را دوباره خارج کنید. با این کار نخ به صورت کامل در زیر تور محکم شده و از مهره خارج نمی‌شود.
شاید انجام این کار به نظرتان کمی سخت به نظر برسد؛ اما جالب است بدانید که با کمی تمرین و در زمانی کمتر از چند ساعت، به سرعت می‌توانید این هنر را یاد بگیرید و دست به کار شوید.

مطالبی که ممکن است به آن ها علاقه داشته باشید:

نکته مهم

استفاده و دوخت تعداد زیادی از مهره‌های ریز و درست روی تور تنبور دوزی یا حتی پارچه مخمل باعث می‌شود که پارچه بیش از حد سنگین شود. همین موضوع به‌مرور باعث پاره شدن پارچه می‌شود. با توجه به این موضوع و برای جلوگیری از این مسئله، بهتر است باآرامش و به کندی کار را پیش ببرید تا استحکام پارچه از بین نرود.
اما در آخر…
هنر تنبور دوزی اصلاً سخت نیست، فقط کافی است کمی به این هنر علاقه داشته باشید و دست به کار شوید. شاید در ابتدا زنجیره‌هایی که می‌بافید، کج و نامرتب باشند، اما به‌مرور همه‌چیز روال درست خود را پیدا می‌کند و روش‌های دقیق برای کار را یاد می‌گیرید.
نظر شما درباره این هنر چیست؟ وقت آن رسیده که دست به کار شوید یا نه؟!

منابع: